Kentsel Dönüşüm Nedir?
Kentsel Dönüşümde Hak Kaybı konusuna girmeden önce kentsel dönüşüm açıklaması yapmak gerekirse, riskli veya eski yapıların; güvenlik, dayanıklılık, modern yaşam standartları ve çevre düzenlemelerine uygun hale getirilmesi amacıyla planlı olarak yıkılıp yeniden inşa edilmesi sürecidir. Bu sürecin temel hedefi, şehirlerdeki yapı stokunun güncellenmesi, yaşam kalitesinin artırılması ve özellikle deprem gibi doğal afetlere karşı dayanıklı kent yapıları oluşturmaktır.
Ana Unsurlar:
- Risk Altındaki Yapılar: Deprem, yangın, yapılaşma yoğunluğu gibi nedenlerle güvenlik riski taşıyan alanların tespit edilmesi.
- Planlama ve Tasarım: Şehrin fiziki görünümünü değiştirecek planlama süreçleri; yeni imar planları, altyapı düzenlemeleri ve kentsel tasarım faaliyetleri.
- Uygulama Süreci: Mülk sahipleriyle istişare, yıkım ve yeniden inşa aşamaları, finansal ve hukuki düzenlemelerin devreye alınması.
Bu süreç, yerel yönetimler, özel sektör, planlama uzmanları ve toplum arasında işbirliği gerektiren çok boyutlu bir uygulamadır.
Kentsel Dönüşümde Hak Kaybı Nedir?
Kentsel Dönüşümde Hak Kaybı, kentsel dönüşüm sürecinde, mülk sahiplerinin sahip oldukları ekonomik, sosyal ve hukuki haklardan yoksun bırakılması veya bu haklardan feragat ettirilmesi durumudur. Özellikle proje uygulama aşamasında, mülk sahiplerinin yeterli bilgilendirilmemesi, alternatiflerin sunulamaması ya da mağdur edici sözleşmelerle karşı karşıya kalınması durumunda ortaya çıkar.
Nedenleri:
- Bilgi Eksikliği: Kentsel Dönüşümde Hak Kaybının sebeplerinden biri mülk sahiplerinin dönüşüm sürecinin tüm aşamaları ve olası sonuçları hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları.
- Tek Taraflı Yaklaşımlar: Kentsel Dönüşümde Hak Kaybının sebeplerinden biri proje inisiyatiflerinin, paydaşların görüşlerine yer vermeden tek taraflı olarak belirlenmesi.
- Yetersiz Tazminat: Kentsel Dönüşümde Hak Kaybının sebeplerinden biri mülk sahiplerinin alternatif yaşam alanları veya maddi tazminat konusunda yetersiz desteklenmesi.
Sonuçları:
Mülk sahipleri, mevcut yaşam koşullarından vazgeçmek ve ekonomik anlamda Kentsel Dönüşümde Hak Kaybı gibi olumsuz sonuçlarla karşılaşabilir. Bu durum, toplumsal huzursuzluk ve uzun vadede kentsel gelişimin aksaması gibi sorunlara da yol açabilir.
Kentsel Dönüşümde Hak Kaybı Riski Olan Durumlar ve Önlemler
Risk Ortamları:
- Yetersiz Bilgilendirme: Kentsel Dönüşümde Hak Kaybının sebeplerinden biri mülk sahiplerinin projeden ve olası hak kayıplarından yeterince haberdar edilmemesi.
- Zorunlu Alım ve Tek Taraflı Sözleşmeler: Kentsel Dönüşümde Hak Kaybının sebeplerinden biri mülk sahiplerinin rızası olmadan zorunlu olarak alımın gerçekleştirilmesi veya onlara dayatılan sözleşmelerle mağdur edilmesi.
- Finansal Destek Eksikliği: Kentsel Dönüşümde Hak Kaybının sebeplerinden biri alternatif yaşam alanları, kira veya taşınma masraflarının yeterince karşılanmaması.
Önleyici Tedbirler:
- Etkili İletişim Stratejileri: Bilgilendirme toplantıları, yerel medya ve dijital platformların kullanılmasıyla sürecin net bir şekilde anlatılması.
- Hukuki Danışmanlık Hizmetleri: Mülk sahiplerine ücretsiz veya düşük maliyetli hukuki danışmanlık imkânı sunulması.
- Alternatif Çözümler Üzerinde Müzakere: Proje başında çeşitli seçeneklerin sunulması; örneğin, yeni konut alternatifi, kira ödemeleri veya nakit tazminat seçeneklerinin iyice tartışılması.
- İzleme ve Denetim Mekanizmaları: Proje süreci boyunca bağımsız denetim ve izleme organlarının oluşturulmasıyla süreçlerin şeffaf yönetilmesi.
Kentsel Dönüşümde Hak Kaybını engellemek için hem mülk sahiplerinin mağduriyetini önleyecek hem de dönüşüm sürecinin daha adil ve katılımcı bir biçimde yürütülmesini sağlayacaktır.
Mülk Sahiplerinin Hakları ve Yasal Çerçeve
Türkiye’de mülk sahiplerinin Kentsel Dönüşümde Hak Kaybını önlemek için hazırlanan temel yasal düzenleme, 6306 sayılı “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’dur. Bu kanun, projelerin hukuki çerçevesini oluştururken;
- Tapu ve Mülkiyet Hakları: Mülk sahiplerine tapu ve mülkiyetlerinin korunmasına yönelik garantiler sağlar.
- Tazminat ve Alternatif Konut İmkânları: Zorunlu dönüşüm durumunda, mağduriyetin önüne geçebilmek için maddi tazminat, sosyal konut projeleri veya kira destek programları uygulanması öngörülür.
- Rıza ve Onay Süreçleri: Mülk sahiplerinin dönüşüm sürecine dair rızalarının alınması ve sürecin tüm paydaşlarla ortaklaşarak yürütülmesi esas alınır.
Hakların Korunması Yöntemleri:
- Hukuki Yollar: Mülk sahipleri, sürece ilişkin hukuki uyuşmazlık durumunda adli ve idari yollara başvurabilirler.
- Danışma ve Bilgilendirme: Yerel yönetimler, meslek örgütleri ve sivil toplum kuruluşları tarafından düzenlenen seminer, atölye ve bilgilendirme toplantılarıyla hak kaybı riskinin asgariye indirilmesi hedeflenir.
Kentsel Dönüşümde Katılımcı Yönetim
Kentsel dönüşüm projelerinin başarıya ulaşabilmesi, tüm paydaşların – özellikle de mülk sahiplerinin – projeye aktif olarak dahil edilmesine bağlıdır. Katılımcı yönetim;
- Şeffaflık: Proje planlarının, risk analizlerinin ve finansal detayların açıkça paylaşılması, güven ortamı yaratır.
- Ortak Karar Alma Süreçleri: Yerel halk, sivil toplum kuruluşları, uzmanlar ve yönetim temsilcileri arasında düzenli toplantıların yapılması; sürece dair fikir alışverişi ve ortak karar alma mekanizmalarının oluşturulması önemlidir.
- Anket ve Geri Bildirim Mekanizmaları: Uygulama öncesinde ve sürecin farklı aşamalarında, toplumun beklenti, endişe ve önerilerinin alınması; bu geri bildirimlerin projeye entegre edilmesi, hak kaybını önleyici önemli bir adımdır.
Bazı belediyeler ve il özel idareleri, kentsel dönüşüm alanlarında düzenledikleri bilgilendirme toplantıları, anket çalışmaları ve danışma platformları aracılığıyla, mülk sahiplerinin görüşlerini alarak projeyi ortaklaşa belirlemektedir. Böylece, sürecin her aşamasında kamuoyu ile bilgi paylaşımı sağlanır ve hak kaybı riski minimize edilir.
SIKÇA SORULAN SORULAR
- Kentsel dönüşüm süreci ne kadar sürer?
Kentsel dönüşüm süresi, projenin kapsamına, binanın büyüklüğüne ve inşaat koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Genellikle 12 ila 24 ay arasında tamamlanması hedeflenir.
- Kentsel dönüşümde hak kaybı yaşanır mı?
Kentsel dönüşüm sürecinde, bina sahiplerinin mevcut haklarını korumaları esastır. Yeni yapılacak binalar, mevcut dairelerin metrekarelerini koruyacak şekilde planlanır. Ancak, anlaşma detaylarının dikkatlice incelenmesi önemlidir.
- Kiracılar kentsel dönüşümden nasıl faydalanabilir?
Riskli binada ikamet eden kiracılar, taşınma masrafları dikkate alınarak bir defaya mahsus kira yardımı alabilirler. Ayrıca, konut satın almak isteyen kiracılar için Bakanlık ile protokol imzalayan bankalardan alınacak kredilere faiz desteği sağlanabilir.
- Kentsel dönüşüm sürecinde mülk sahiplerinin yasal hakları nelerdir?
Mülk sahipleri, 6306 sayılı Kanun kapsamında; riskli yapı tespit raporu, kira yardımı, kredi faiz desteği ve imar harcı muafiyeti gibi haklardan yararlanabilirler. Ayrıca, dönüşüm sürecine itiraz etme ve yasal yollara başvurma hakları da bulunmaktadır.
- Kentsel dönüşümde mülk sahiplerinin itiraz hakları nasıldır?
6306 sayılı Kanun uyarınca, tesis edilen idari işlemlere karşı tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde İdari Yargılama Usulü Kanunu çerçevesinde dava açılabilir. Bu davalarda yürütmenin durdurulmasına karar verilemez.
Avukat Yağmur Atalay
Avukat Yağmur ATALAY hukuki danışmanlık hizmeti almak için Google haritalardan adresimize veya web sitemizden iletişim kanallarımıza erişebilirsiniz. Avukat olarak, şirketlerin hukuki süreçlerini doğru bir şekilde yönetmek ve ticari risklerini minimize etmek için yanınızdayız. Ticari sözleşmelerden uyuşmazlık çözümüne, şirket kuruluşlarından dava takibine kadar geniş bir yelpazede hizmet veriyoruz. Avukat desteğimizle iş dünyasındaki hedeflerinize güvenle ulaşabilirsiniz. Aday avukatı ekibimiz, yalnızca sorunları çözmekle kalmayıp, önleyici hukuk stratejileri geliştirerek işlerinizi güvence altına alır. Avukat ihtiyacınızda hızlı, etkili ve sonuç odaklı yaklaşımlar sunuyoruz. Avukat olarak, hukuki güvence ve iş süreçlerinizi kolaylaştırma konularında profesyonel desteğimizle yanınızdayız.
Avukat Yağmur ATALAY’a ulaşmak için. Aşağıdaki iletişim bilgilerini kullanabilirsiniz:
- Telefon numarası: +90(542) 414 98 43
- E posta adresi: info@yagmuratalay.av.tr
